DİLBİLGİSİ

DİLBİLGİSİ KONULARI (Öğrenene kadar çalıştırılacak.)

*Kelimelerin eş ve zıt anlamlılarını bulur.     
*Eş sesli kelimelerin anlamlarını ayırt eder. 
*Bilmediği kelimelerin anlamlarını araştırır. (4.4. Resimli sözlüğe bakarak, öğretmenine sorarak   vb. kelimelerin anlamları araştırılır.)

Ekleri kullanarak kelimeler türetir.

[!]  4.5. Burada yalnızca “–cı, -lık, -lı, -sız”   eklerini kullanarak kelimeler türetilmelidir.
[!]  1.4. Büyük ve küçük bitişik eğik yazı harflerinin yazılışı (boyut, yön vb.) üzerinde önemle durulmalıdır.
 
[!]  1.5. Cümlenin öğelerinden bahsedilmemeli ancak öğrenciler kurallı cümleler oluşturmaya özendirilmelidir.

1.6. Noktayı, sıralamalar yaparken ve kısaltmaların sonunda; virgülü, özneyi belirtmede; soru işaretini,soru bildiren cümlelerin sonunda; kısa çizgiyi, satır sonuna sığmayan kelimeleri ayırmada; kesme işaretini, özel adların aldığı ekleri ayırmada; eğik çizgiyi, adres yazımında kullanır.

1.7. Cümleye büyük harfle başlama; ülke, ulus, kıta, kişi, yer ve hayvan adlarının ilk harfini büyük yazma; şiir mısralarının ilk harfini büyük yazma vb.

1.8. Satır çizgisine dikkat ederek yazma; satırlara aynı hizadan başlama; sayfa kenarlarında uygun boşluk bırakma; tarihi sağ üst köşeye yazma; başlıkla metin arasında uygun boşluk bırakma.

                                     YAZIM KURALLARI

2.4. Olayları sıralarken “ilk önce, önce, sonra, daha sonra, sonunda vb.” ifadelerinin kullanılması istenebilir. 

2.7. Yazılarında, farklı bir düşünceye geçerken “ama, fakat, veya vb.” ifadelerinin kullanılması istenebilir.

2.9. Yazılarında, “örneğin, örnek olarak, özellikle, gibi, açıkçası, açıklamak gerekirse, yani, başka bir deyişle vb.” ifadelerini kullanarak destekleyici ve açıklayıcı örnekler vermeye özendirilir. 

2.10. Yazılarında, karşılaştırmalar yaparken “aynısı, benzer olarak, farklı vb.” ifadelerinin kullanılması istenebilir.

SES VE HECE BİLGİSİ

 

SES:Kulakla duyulanlara Ses Denir.

HARF:Seslerin yazıda gösterilmesini sağlayan işaretlerdir.

 

Türkçede 29 Harf Vardır.

Harfler İkiye Ayrılır:

a,e,ı,i,o,ö,u ,ü= Sesli harfler

b,c,ç,d,f,g,ğ,h,j,k,l,m,n,p,r,s,ş,t,v,y v,z = Sessiz harfler

 

Türkçede 8 Tane Ünlü 21 Tane Ünsüz Harf Vardır.

 

HECE :Ağzımızdan bir çırpıda çıkan ses ya da ses topluluğuna hece denir.Heceler birleşerek sözcükleri oluşturur.

 

HECELERDE HARF SAYISI:

1-Ünlü Harflerimiz Tek Hecelidirler.

Ali,emek,ışık,ikiz,odun,Ömer,uzay,Ümit

2-İki Harfli Heceler: Baba,saman,kalın

3-Üç Harfli Heceler:Bir ünlü iki ünsüz harften oluşur:bakkal,saklı Vb.

4-Dört Harfli Heceler:sarp,bark,kalk,dört,sark,kart vb.

Dört harfli heceler bir ünlü üç ünsüz harften oluşur.

 

SÖZCÜK(KELİME):

Hecelerin bir araya gelerek oluşturdukları anlamı olan seslere sözcük denir.

Sözcüklerin alfabetik sıralaması yapılırken ilk harflerine bakılır. Eğer ilk harfleri aynıysa ikinci harflerine bakılır.

Alfabetik Sıralama: ABCÇDEFGĞHIİJKLMNOÖPRSŞTUÜVYZ

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Sözcükte Anlam :

1.Eş Anlamlı Sözcükler:Yazılışları farklı anlamları aynı olan kelimelere Eş Anlamlı Kelimeler denir. Öğrenci=talebe, Okul=mektep Vb.

2.Zıt(karşıt) Anlamlı Sözcükler:Anlam bakımından birbirinin karşıtı olan sözcükler zıt anlamlı sözcüklerdir.Siyah-beyaz, Uzun-kısa, Tembel-çalışkan ,vb.

 

3.Eş Sesli (sesteş) Sözcükler:Yazılışları ,okunuşları aynı vebirden fazla anlamı olan kelimelere Sesteş Kelimeler Denir.

Kaz,yaz,al .

Bahçeye çukur kazdım. En sevdiğim hayvan kazdır.

Ali yazı yazdı. Yaz tatilinde denize gideceğiz.

 

İSİM ( AD )

 

Varlıkları birbirinden ayırmak için kullandığımız sözcüklerdir.

1.ÖZEL AD:Dünyada tek olan insanlara,yerlere,varlıklara verilen adlara Özel Ad Denir.Ayşe Boz,Adana,Hürriyet(gazete),Pamuk,İngiliz,Müslümanlık,İngilizce vb.

özel harfler yazılırken ilk harfleri büyük Yazılır.Özel adlara getirilen ekler kesme işareti İle ayrılır.Özel adlara gelen çoğul eki(-ler,lar) ve yapım ekleri kesme işareti ile ayrılmaz.

Önemli: Aliler bize gelecek.Kadir Adanalı dizisini çok sevmiş.

 

2.TÜR ADLARI:Aynı türden olan varlıkları anlatmak için kullandığımız adlara Tür Adı denir. Aşağıda yazılı olanların hepsi tür adıdır.

      Bitki Adları: Gül, Lale Vb.

      Meyve- Sebze Adları:lahana,domates,elma Vb.

      Hayvan Adları:kedi,köpek,kuş,sincap Vb.

      Eşya Adları:Kitap,masa ,bıçak,kalem,sıra,patik Vb.

      Yiyecek Adları:Dondurma,pasta,kızartma,pizza Vb.

      Renk Adları:Sarı,kırmızı,mavi Vb.

      Madde Adları:Gömlek,çorap ,şapka Vb.

3.TEKİL ADLAR:Sayı olarak bir tane olan varlığa verilen addır.

kitap,çocuk,sınıf,para

4.ÇOĞUL ADLAR:Birden fazla olan varlığa verilen addır.

Tekil Adlar Sonlarına –ler , -lar getirilerek çoğul yapılırlar.

kitaplar,paralar,sınıflar,çocuklar.

 

 

BÜYÜK HARFLERİN KULLANILDIĞI YERLER

 

      *Tümcelerin ilk harfleri büyük yazılır.

      *Şiirlerde her dizenin ilk harfi büyük yazılır.

      *Tüm özel adların ilk harfi büyük yazılır..

      *Soyadlar büyük harfle yazılır. Mine Demir veya Mine DEMİR

     * Yer Adları Büyük Yazılır. İstanbul,Küçük Çekmece,Türkiye,Halkalı vb.

      *Dağ, deniz,ırmak adları büyük Yazılır. Marmara Denizi,Ağrı Dağı,Kızılırmak vb.

      *Kitap,dergi,gazete adları büyük Yazılır. Posta, Hürriyet,Pinokyo Vb.

      *Adreslerin Sözcüklerinin İlk Harfleri Büyük Yazılır.

  Munis Faik Ozansoy İlköğretim Okulu

  Atatürk Mah.- İkitelli-Küçükçekmece- İstanbul

      *Seslenmeler Büyük Harfle Yazılır. Hey!

      *Tarih Bildiren Ay Ve Gün Adlarının İlk Harfleri Büyük Yazılır.                                                                          12 Ocak doğum günüm , 23 Nisan

      *Kısaltmaların İlk Harfi Büyük Yazılır.

 Dr. = Doktor

 Sınıfımıza sağlık hakkında konuşma yapmak için Dr. Bülent Erkan geldi.

 

NOKTALAMA İŞARETLERİ

NOKTA:

      İş,oluş haber bildiren tümcelerin sonuna konur.

 - Evi temizledim.

      Kısaltmaların Sonuna Konur. Munis Faik Ozansoy İ.O.

      Sıra bildiren sayıların sonuna konur.

okuma Yarışmasında 1. Ayşe, 2. Ali, 3 . Murat oldu.

      Tarihin yazılışında nokta konur. 20 .03. 2014

 

 

 

 

 

VİRGÜL(,) Tümcelerde art arda sıralanan benzer sözcüklerin arasına konur.

Emine,Filiz ,Gülcan ve ben aynı okula gidiyoruz.

      Seslenme sözcüklerinden sonra konur.

Yurttaşlarım ,

Az zamanda çok ve büyük işler başardık.

      Özneden sonra konur.

Elif , bugün çok konuşuyorsun.

Fatma ,buraya gel.

 

ÜNLEM: (!)Duygu ifade eden durumlarda çıkardığımız seslerin sonuna Konur. Seni çok seviyorum !    Ah ! Elim yandı.

SORU İŞARETİ: (?)Soru sorulan tümcelerin ve sözcüklerin sonuna konur. Yemek yer misin?     Senin adın ne ?

İKİ NOKTA ÜST ÜSTE(:) Bir tümceden sonra ; Örnek verilecekse,açıklama yapılacaksa veya konuşma başlayacaksa kullanılır.

TÜMCE

TÜMCE(CÜMLE) :Anlatmak istediklerimizi tam olarak anlatan bir iş ,oluş ,durum bildiren sözcüğe ya da sözcük dizisine tümce Denir.

Bir başka deyişle   insanların duygu,düşünce ve hareketlerini anlatan sözcük ya da sözcükler grubuna tümce denir.

Canım sıkıldı.    Büyüyünce Öğretmen olacağım. Geliyorum.

Aşağıdaki Sözcük Dizileri Cümle Değildir.

Bizim evin önünde         Cemil İle Çiğdem okulda

 

Nasreddin Hoca Fıkraları çok güzeldir.(1)Eğlendirirken öğreten sıkmayan fıkralardır . (2)Çocukluğum bu fıkraları dinleyerek geçti.(3) En sevdiğim fıkralardan biri de “Kazan Doğurdu” idi.(4)

Yukarıdaki paragrafta dört tane cümle( tümce) vardır.

 

1-KURALLI CÜMLE :İş,oluş veya durum bildiren sözcük cümlenin sonunda ise cümlemiz Kurallı Cümledir.

Ben bugün sinemaya gittim.    Sonbaharda yapraklar sararır.

Ellerimi sabunla yıkadım.

 

2-KURALSIZ (DEVRİK ) CÜMLE: İş ,oluş ,durum bildiren sözcük cümlenin Sonunda değilse cümlemiz Devrik Cümledir.

Bugün gidiyorum İstanbul’a.

Konuşma lütfen kütüphanede.

 

OLUMLU CÜMLE:Eylemin Yapıldığını Bildiren Cümlelerdir.

Çikolatalı pasta yaptım.      Çok güzel şarkı söylüyorsun.

 

OLUMSUZ CÜMLE :Eylemin yapılmadığını bildiren cümlelerdir.

Pasta yapamadım.

Çok kötü şarkı söylüyorsun.

 

SORU CÜMLESİ:  Bu ceketi kaç liraya aldın?

Neden parka gitmiyorsun?

 

BÜYÜK ÜNLÜ UYUMU

Bir sözcük ünlü harfle başlamışsa ünlü harfle devam eder. Ünsüz harfle başlamışsa ünsüzle devam etmelidir.

Kalın Ünlüler: a,ı,o,u

İnce Ünlüler: e,i,ü,ö

Örnek:  Sınıf ,kelebek,defter,yaramaz kelimeleri Büyük Ünlü Uyumuna uyar. Ama Kalem,kitap,sinema ,minare ise uymaz.

PARAGRAF: Bir yazıda bir satır başından öteki satır başına kadar olan yazı parçasına denir.

ÖZELLİKLERİ: 1. Bir düşünce bir olay anlatır.

2. Paragraf başı 1-2 cm içeriden başlar.

3. Paragraf sonu satır tamamlanmaz.

 

EKLER

1- ÇEKİM EKİ: Geldiği sözcüğün anlamını değiştirmeyen eklere çekim eki diyoruz. Sırada, okula, masayı,okuldan,vb.

2-YAPIM EKİ :Geldiği sözcüğün anlamını değiştiren eklerdir.

BAZI YAPIM EKLERİ:

-cı Eki: Yeni adlar yapmamıza yarayan bir yapım ekidir.

 

Kitapçı, Kapıcı, Bakıcı, Oduncu, Öncü

Büyük ünlü uyumuna uyarak –cı, -ci,- -cu,-cü biçimlerine girer.

-lık Eki:   Sineklik ,Ayakkabılık, Doktorluk

 

-lı Eki: saplı,yamalı,

 

-sız Eki: tapusuz, korkusuz

 

 

 

SÖZCÜK TÜRLERİ

 

Sözcükleri 3 biçimde kullanırız:

1.BASİT SÖZCÜK:Hiç ek almamış sözcüğe basit sözcük diyoruz.Eklendiği sözcüğün anlamı değişmiyorsa yine basittir.Sarı, dolap,kış,benim,yara

 

2.TÜREMİŞ SÖZCÜK:Sonlarına gelen ekle anlamı değişen kelimelere Türemiş Sözcük denir.

Ev-li Evli,         Yaz-lık  Yazlık

3.BİRLEŞİK SÖZCÜKLER:Birden çok sözcüğün birleşmesiyle oluşan sözcüklerdir.

şen-ay   Şenay                     ağaçkakan, gecekondu, Adıyaman,Eskişehir

 

SIFAT (ÖNAD)

 

Adların durumlarını,sayılarını,biçimlerini,renklerini belirtmeye yarayan sözcüklere Sıfat denir.

Sıfatlar isimlerin önünde bulunur.

1.NİTELEME SIFATLARI:Varlıkların biçimlerini,durumlarını,renklerini bildiren Ön Adlardır.

sarı çiçek ,uzun elbise,yuvarlak top

 

2.BELİRTME SIFATI: Varlıkları sayı,soru,işaret vb. yönlerinden açıklayan sıfatlardır.

İki defter,Kaç kalem, Bu insan

 

ki Eki:

1.Bağlaç Olan ki:Ona de ki yaptığın çok yanlıştı.

2.Zamir Olan ki:Ortadaki öne çıksın.

3.Önad Olan ki: Evdeki hesap çarşıya uymaz.

 

ZAMİR (ADIL)

 

Zamir(adıl): 
Adın yerine kullanılan sözcüklerdir.(Ben ,sen, o ,biz, siz, onlar- bu, şu, o ,bunlar ,şunlar ,onlar)

O geldi.

Biz yemek yemeyeceğiz.